Bizkaiko lau BERC zentrok antolatuta —Achucarro, BC3, BCAM eta BCMaterials— Bizkaiko hainbat ikastetxetako haurrek gozatu egin dute ikasten: klima-aldaketari buruz, espezie desberdinetako garunaren eboluzioari buruz, matematikari buruz, edo nola material eta nanoegitura desberdinek ur kutsatua baliabide baliotsuen iturri bihur dezaketen. Bilboko Zablagune eraikina izan da Be Zientzia-ren bigarren edizioaren egoitza, urriaren 28an eta 29an ospatua. Lau Bizkaiko BERC (Bikaintasuneko Euskal Ikerketa Zentroak) zentroek —Achucarro, Neurozientzien Ikerketarako Euskal Zentroa; BC3, Klima Aldaketa Ikergai; BCAM, Matematika Aplikatuen Euskal Zentroa; eta BCMaterials, Materialak, Aplikazioak eta Nanoegituretan Euskal Zentroa— antolatutako dibulgazio zientifikoko azoka honek 200 bat Lehen Hezkuntzako ikasle bildu ditu Bizkaiko sei ikastetxetatik (Bilbo, Barakaldo, Amorebieta-Etxano, Markina-Xemein eta Algorta). Bi goizetan zehar, jarduera interaktibo eta tailer ugariz beteriko programaren bidez, ikasleek zientziara hurbiltzeko aukera izan dute modu dibertigarri, parte-hartzaile eta hezigarrian.   Be Zientzian, ikasleek eta irakasleek hainbat gairi buruz ikasi dute: klima-aldaketa; espezie desberdinetako garunaren eboluzioa; matematikak; edo nola material eta nanoegitura desberdinek ur kutsatua baliabide baliotsuen iturri bihur dezaketen. Hori guztia lau zentro antolatzaileetako ikertzaileek emandako tailer eta txoko praktikoen bidez: Achucarro-ren eskutik, ikasleek hegaztien, narrastien eta ugaztunen enbrioi-garapena aztertu dute garuna nola eratzen den ulertzeko, oilaskoaren enbrioi errealak mikroskopioz behatuz. Gainera, platano baten DNA atera dute etxean aurkitzen diren materialak erabiliz, “errezeta zientifiko” baten modura. BC3-ko ikertzaile taldeak bi proposamen aurkeztu ditu Be Zientzian: “Kalkulatu zure karbono aztarna” tailerrean, haurrek ping-pong pilotekin neurtu dute euren karbono aztarna eta batez bestekoarekin alderatuta, hori murrizteko praktika onak ikasi dituzte. “Mapa biziak / Mapas vivos” tailerrean, ikertzaileek nola erabiltzen dituzten datuak eta mapak mundua modelatzeko aztertu dute, lurzorua edo landaredia bezalako aldagaiak kontuan hartuta. BCAM-ek matematikara hurbildu ditu ikasleak papiroflexiaren txoko baten bidez, paperezko figurak eginez kontzeptu matematikoak landuz, eta “Jakintza kutsatzen duten ereduak” tailerrean, birusen ereduak eraiki dituzte haien egiturak mugitzeko eta zelulak infektatzeko duten gaitasunean nola eragiten duen ulertzeko. BCMaterials-ek ikasleak MOFekin esperimentatzera gonbidatu ditu, material metal-organikoekin, Kimikako 2025eko Nobel Sariaren ostean are garrantzitsuago bihurtu direnak. Ikasleek esperimentatu dute nola “hauts magikoak” horiek kutsatzaileak ezabatu eta elementu baliotsuak berreskuratu ditzakeen uratik modu seguruan.   Be Zientzia ekimenaren helburua jakin-mina, esperimentazioa eta talde-lana sustatzea da, ikaskuntza zientifikoaren motor gisa, eta antolatzaile diren zentroen konpromisoa sendotzea belaunaldi berrien artean zientzia sustatzearen alde. Eta hala izan da bi edizioetan. Ekimenak hasieratik izan du Bilboko Udalaren babesa. Javier Garcinuñok, Bilbao Ekintzako zuzendari nagusiak, ekimena bisitatu gaur goizen, hiriak dibulgazio zientifikoarekin eta zientziaren kultura sustatzearekin duen konpromisoa islatuz. “Be Zientzia-rekin gure helburua da haurtzarotik jakin-min zientifikoa piztea eta erakustea zientzia bizirik dagoela, ukitu eta esperimentatu daitekeela. Haurrek disfrutatzen ikustea, bitartean matematikek, neurozientziak, klima-aldaketak edo materialek mundua hobeto ulertzen lagun diezaguketela deskubritzen duten bitartean, dudarik gabe, saririk onena da”, adierazi dute Achucarro, BC3, BCAM eta BCMaterials-etik.

Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza sailak Milia Kuantikoa aurkeztu du. Ibilbide zientifiko-teknologikoa da, eta aukera ematen die herritarrei komunitate zientifikoak fisika kuantikoaren esparruan egiten duen lanera hurbiltzeko, abangoardiako ezagutza sortzeko eta etorkizuna eraldatuko duten teknologiak garatzeko. Teknologia horien artean, konputazio kuantikoa, sentsoreen teknologia eta beste hainbat aplikazio daude. Ibilbide zientifiko-teknologiko hau Ibaetan dago, ikerketa kuantikoan Europako polo aktiboenetako batean, eta bi modu osagarritan egin daiteke: Oinezko ibilbidea: kuantikaren inguruan ikerketa egiten duten zazpi ikerketa-zentro eta fakultate nagusien eraikinen sarreran kokatuta daude dibulgazio-infografiak, guztiak ere pasealeku seinaleztatu baten ibilbidean. Bisita birtual interaktiboa: 360 graduko ibilbide digitala da, laborategietan eta ikerketa-espazioetan murgiltzen du bisitaria, lan zientifikoa, ekipo teknologikoak eta talde bakoitzaren gaitasunak zehatz-mehatz erakutsiz. Milia Kuantikoa osatzen duten zazpi zentroak honako hauek dira: Donostia International Physics Center (DIPC), Materialen Fisika Zentroa (CFM), CIC nanoGUNE, Tecnun (Nafarroako Unibertsitatea), EHUko Informatika eta Kimika Fakultateak eta Basque Quantum aliantzaren egoitza den Ikerbasqueko eraikin berria. Ilustratzaile zientifikoek diseinatutako infografiak publiko orokorrarentzat pentsatuta daude. Euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez irakur daitezke eta, nahiz eta zorroztasun zientifikoz idatzita egon, erabilitako hizkuntza ulertzen erraza da eta irudi erakargarriak azaltzen dira. Zentro bakoitzak fisika kuantikoan egiten duen lanaren inguruko informazioa eskaintzen dute, baita kuantikaren oinarrizko kontzeptuei buruzko informazioa ere.     Bestalde, plataforma birtualak Smart Map teknologia erabiltzen du laborategien bereizmen handiko digitalizazioak eta etorkizuneko espazio zientifikoen birsortzeak erakusteko. Murgiltze-esperientzia hau hiru hizkuntzatan dago eskuragarri, eta ikerketa-taldeen lana eta potentziala ulertzeko aukera ematen du, testu- eta audio-azalpenekin eta eduki interaktiboekin. Milia Kuantiko birtualean IBM Quantum System Two ordenagailu kuantikoa, DIPCko Hyperion superordenagailua, nanoteknologian espezializatutako laborategiak, mikroskopia eta algoritmo kuantikoak aurki daitezke, besteak beste. Bisita birtualerako sarbidea ibilbideko totem fisikoetan instalatutako QR kodeen bidez edo Basque Quantum-en webgunearen bidez egin daiteke. Milia Kuantikoa hezkuntza- eta dibulgazio-tresna ulertu daiteke, publiko guztientzat eskuragarri dagoena, eta euskal eragile zientifikoek zientzia eta teknologia kuantikoen arloan egiten duten lana ikusarazten eta aitortzen duena.

Elkarrekin ibilbide berrietarantz nabigatzen Asmo partekatua Joan den urriaren 1a egun berezia izan zen EAEn ezagutzaren hedapen sozialarekin konprometitutako pertsona eta erakunde guztientzat: Jakindari kultura zientifikoaren aldeko aliantzaren lehen topaketa egin genuen. Ilusio eta konektatzeko gogo handiarekin, 60 erakundetik gorako pertsonak bildu ginen, gizartean eragin handiagoa sortzeko asmoz gehiago partekatu, ikasi eta laguntzeko asmoz.   Ikaskuntzaz betetako jardunaldia Hasiera-hasieratik giro bero eta inspiratzailea arnastu zen. Elkar hobeto ezagutzeko lehen dinamika baten ondoren, hainbat taldetan bisitatu genuen "proiektuen museoa"; aliantza osatzen dugun eragileen ibilbideen eta lanketen aniztasunaren erakusgarri. Ikaskuntzak trukatzeko ariketa interesgarria. Ondoren, "beste itsaso batzuetako" ekimenak ezagutzeko aukera izan genuen. Zientzia espazio publikora hurbiltzeko formula berritzaileekin inspiratu ahal izan ginen. Aurkezpenen ondoren, taldean lan egiteko unea iritsi zen. Zientziaren dibulgazioan aurkitzen ditugun erronkei buruz hausnartuko dugu, ondoren, erronka horiei erantzuteko aliantzak egin ditzakeen ekarpenak identifikatu genituen. Topaketan entzute aktiboa eta ideia ezberdinetara irekitzea izan ziren ezaugarri nagusiak. Denok izan genuen komunitate bizi baten parte sentitzeko aukera. Proiektuen eta proposamenen laburpena Bertaratzerik izan ez zutenentzat (edo partekatutakoa errepasatu nahi dutenentzat!), dokumentu batean bildu ditugu aurkeztutako proiektu nagusiak eta topaketan sortutako proposamenak. Horien artean, honako hauek nabarmentzen dira: Ekimenak konektatzea eta erakundeen arteko lankidetza sustatzea. Baliabideak eta agendak koordinatzea. Baterako ekitaldi gehiago garatzea. Esfortzuen atomizazioa murriztea. Gure jardueren eragina neurtzea. Formatu berritzaileak eta estrategia berriak sortzea, ohiko publikotik haratago iristeko. Tokiko elkarteekin, GKEekin eta kultura-programatzaileekin konexio berriak sustatzea. Finantzaketa-iturri egonkorrak eta iraunkorrak bilatzea, epe luzeko proiektuetarako beharrezkoa den finantzaketa ziurtatzeko. Zientzia-dibulgazioaren aintzatespena eta balioespena handitzea. Gazteen beharrak ulertzea eta haientzat erakargarriak diren proiektuak sortzea. Komunitate zientifikoari tresnak eta prestakuntza ematea, hobeto komunikatu ahal izan daitezen. Biltegi komun bat garatzea, komunikazioa eta lankidetza sustatzeko plataforma bat. Laburpen osoa dokumentu honetan kontsultatzera animatzen zaituztegu. Berpiztu Topaketa Laburpen bideoa: Partidaren unerik onenak biltzen dituen bideoa prestatu dugu. Hemen ikus dezakezu, askatu genuen energia positiboa berpizteko Visual recording: Artista bat gurekin izan zen egun osoan zehar, esperientziak, ideiak eta proposamenak zuzenean irudikatuz horma-irudi bisual batean. Eskerrak eman nahi dizkiegu Jakindariko lehen topaketa honetan parte hartu zuten guztiei. Une handiak agintzen dituen bidaiaren hasiera baino ez da hau. Elkarrekin nabigatzen jarraitzera animatzen zaituztegu, indarrak batu eta zuen ikaskuntzak partekatzera.